Gmina Wilkołaz pod względem administracyjnym położona jest w południowej części województwa Lubelskiego, w powiecie kraśnickim. To jedna z 213 gmin województwa lubelskiego i jedna z 10 powiatu kraśnickiego. Jej obszar podzielony jest pod względem administracyjnym na 13 sołectw. Są to: Wilkołaz Pierwszy, Wilkołaz Drugi, Wilkołaz Trzeci, Zdrapy, Wilkołaz Dolny, Wólka Rudnicka, Rudnik Szlachecki, Zalesie, Ewunin, Marianówka, Ostrów, Ostrów-Kolonia i Pułankowice. Obszar gminy graniczy z sześcioma gminami: Strzyżewice, Zakrzówek na wschodzie, Kraśnik (miasto i gmina) – na południu, Urzędów na zachodzie oraz Borzechów i Niedrzwica Duża na północy. Granice gminy wyznaczają polne i leśne drogi, a na krótkim odcinku – linia kolejowa Lublin – Przeworsk – Stalowa Wola.

    Powierzchnia Gminy wynosi 82 km² (8 186 ha), a łączna liczba mieszkańców 5 450 osób, co stanowi 8,2% powierzchni powiatu, 0,3 powierzchni województwa lubelskiego i 0,003% powierzchni Polski. Użytki rolne w Gminie Wilkołaz zajmują 82,8% ogólnej powierzchni. Układ komunikacyjny Gminy tworzą droga krajowa nr 19 o długości 12,8 km, droga wojewódzka nr 842 o długości 3,65 km, ciąg dróg powiatowych oraz sieć dróg gminnych.

      Gmina Wilkołaz położona jest we wschodniej części Wzniesień Urzędowskich, na pofałdowanej, słabo zalesionej wierzchowinie lessowej, rozciągniętej doliną rzeki Urzędówki.

Niewielki północno-wschodni fragment gminy znajduje się w obrębie Wyniosłości Giełczewskiej. Na obszarze gminy wyróżnia się trzy typy rzeźby: wierzchowiny kredowe pokryte lessem położone na wysokości ok. 230-250 m n.p.m., powierzchnie denudacyjne  położone na wysokości 200-300 m n.p.m., terasy zalewowe rzeki Urzędówki i jej bezimiennych dopływów. W rzeźbie terenu główna uwagę zwraca dolina Urzędówki od miejscowości Zdrapy do Ostrowa o cechach typowej doliny erozyjno-denudacyjnej i charakterystycznymi dla Gminy wąwozami. Najwyżej wzniesiony teren na wysokości 263 m n.p.m., znajduje się na terenach graniczących z gmina Strzyżewice, najniżej położony teren znajduje się w zachodniej części gminy w dolinie rzeki Urzędówki w rejonie wsi Ostrów – 195 m n.p.m.

Wartościowe przyrodniczo i atrakcyjne dla turystów jest położone w Zalesiu wczesnośredniowieczne grodzisko z częściowo zachowanym wałem ziemnym zwane „Okopkiem”. Jego powstanie datuje się na VIII-IX w n.e i wiąże się z osadnictwem plemienia Lędzian. „Okopek” ma  38 m długości na osi wschód- zachód i 18 m szerokości na osi północ-południe. Od strony wschodniej i południowej broniły go pionowe zbocza wysoczyzny. Zachowały się pozostałości sztucznych umocowań wzdłuż północnej strony suchy rów-fosa (szerokość 3m, głębokość ok. 60 cm.)

  Gmina Wilkołaz zaliczana jest do lubelsko-chełmskiej dzielnicy klimatycznej, odznaczającej się między innymi najwyższymi w regionie wartościami usłonecznienia względnego w okresie letnim. 

   Obszar gminy charakteryzuje się niewielkim zróżnicowaniem form występowania wód powierzchniowych. Przeważająca część gminy znajduje się w zlewni rzeki Urzędówki, prawostronnego dopływu rzeki  Wyżnicy oraz jej bezimiennego prawego dopływu. Swój początek Urzędówka bierze z licznych wysięków i podmokłości w okolicy Rudnika Szlacheckiego (gdzie znajdują się źródła) zaś jej dopływ z okolicy wsi Obroki.

Na terenie Gminy Wilkołaz w pokrywie glebowej obszaru pozadolinnego dominują gleby wykształcone z utworów lessopodobnych. Pod względem typologicznym dominują gleby pseudobielicowe i brunatne pochodzenia lessowego. Natomiast w dolinie rzeki Urzędówki występują niewielkimi płatami mady, czarne ziemi oraz gleby glejowe.

 Atrakcje gminy stanowi różnorodność i bogactwo flory i fauny. Wąska i niepokaźną Urzędówkę otulają po obu stronach łąki, szczególnie urokliwe wiosna i latem. O pięknie tego zakątka decydują różnorodne trawy, zioła i polne kwiaty, tworząc barwne kobierce od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Niezwykle malowniczy i ciekawy zakątek gminy tworzy wąwóz zaleski. Po  jego stromych zboczach pną się modrzewie i sosny. Pomiędzy nimi dostrzegamy bogactwo drzew liściastych, krzewów, roślin runa leśnego. Wąwóz zamieszkuje wiele gatunków zwierząt i ptaków. Można tu spotkać ogromne kolonie gawronów.

   Lasy na terenie gminy Wilkołaz zajmują powierzchnię 909 ha. Pod względem typologicznym siedliska lasów to przede wszystkim las mieszany świeży (ok.70% powierzchni), resztę stanowi bór mieszany świeży i ols. Lasy, które znajdują się jedynie na obrzeżach południowych i północnych gminy skupiają wiele gatunków drzew, krzewów i runa leśnego. Można tu tez spotkać przedstawicieli fauny takich jak sarny, dziki, zające, jeże, lisy, wiewiórki i borsuki.

  Na terenie Gminy Wilkołaz stwierdzono występowanie 24 rzadkich i chronionych gatunków roślin, w tym:

- 7 gatunków objętych ścisłą ochrona gatunkowa

- 6 gatunków objętych ochroną częściową

- 11 gatunków, których występowanie na obszarze Wyżyny Lubelskiej jest rzadkie

Do gatunków objętych ścisła ochroną nalezą: barwinek pospolity, lilia złotogłów, listera jajowata, orlik pospolity, parzydło leśne, podkolan biały, wawrzynek wilczełyko. Z kolei do gatunków objętych ochroną częściową należą: kalina koralowa, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kryszyna pospolita, pierwiosnek lekarski i przytulina wonna. Do gatunków rzadkich należą: bez koralowy, jemioła pospolita, korzeniówka pospolita, narecznica mocna, pieprzyca gęstokwiatowa, rzęsa garbata, wgłębka wodna, sierpik barwierski, starzec Fuchsa, stokłosa żytnia, szczaw brodaty, tymotka Bohemera, żabiniec lancetowaty.

Pod względem faunistycznym najbardziej atrakcyjnym obszarem ma terenie gminy jest dolina rzeki Urzędówki i kompleksy leśne południowej i północnej części gminy. Można tu spotkać sarny, dziki, zające, jeże, lisy, wiewiórki i borsuki. Do najcenniejszych i najrzadszych gatunków ptaków należą: pójdżka, trzmielojad, jastrząb, kruk i przepiórka. Gatunki zagrożone wyginięciem to bocian biały i ortolan.

Szczególną formą ochrony przyrody są niewątpliwie pomniki przyrody, będące świadkami przeszłości i dumą mieszkańców naszej gminy. Na obszarze Gminy Wilkołaz jest cztery pomniki przyrody:

1. Lipa drobnolistna o obwodzie pnia ok. 410 cm w Wilkołazie Pierwszym

2. Wiąz szypułkowy o obwodzie pnia ok. 360 cm w Wilkołazie Trzecim

3. Dąb szypułkowy o obwodzie pnia ok. 333 cm w Wilkołazie Pierwszym

4. Lipa drobnolistna o obwodzie pnia ok 456 cm w Wilkołazie Pierwszym.